Nhạc sĩ Lê Hàm – tác giả của chùm ba tác phẩm nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2022 gồm Người mẹ Làng Sen, Gái sông La, Việt Nam trong trái tim ta – vừa qua đời tối 18-9 tại TP Vinh, Nghệ An, hưởng thọ 90 tuổi.
Thông tin do nhà thơ, nhà báo Phạm Thùy Vinh – phó chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Nghệ An, tổng biên tập Tạp chí Sông Lam – chia sẻ với Tuổi Trẻ Online.
Phạm Thùy Vinh nói, với nhạc sĩ Lê Hàm, “tôi dành hết tấm lòng quý mến, trân trọng nên khi nghe tin ông mất, tiếc thương lắm”.
Nhạc sĩ của những tận cùng dành cho quê hương, đất nước
Nhà thơ Phạm Thùy Vinh vẫn nhớ mãi kỷ niệm từ nhiều năm trước khi ghé thăm nhà nhạc sĩ Lê Hàm. Khi ấy, những tia nắng vàng rực rỡ len lỏi qua những khóm cây xanh mướt sau những ngày mưa lụt. Trong không gian tĩnh lặng, giọng hát của Lê Hàm vang lên, trầm ấm nhưng vẫn đầy nhiệt huyết. Từ lồng ngực đã vương dấu ấn thời gian, ông vẫn tha thiết cất lên tiếng hát, như bày tỏ niềm yêu đời vô hạn, gắn bó sâu sắc với cuộc sống.
Chị thốt lên: “Có phải trong lồng ngực ấy vẫn là trái tim của cậu bé 7 tuổi thuở nào? Nơi xóm nhỏ xã Diễn Hồng (Diễn Châu), cậu bé đã biết rưng rưng cảm động khi nghe mẹ lẩy Kiều, say mê đứng lặng hàng giờ nghe những âm thanh từ sân khấu đơn sơ của đội văn nghệ xóm, và tự chế tạo một cây sáo nhỏ từ cuống lá đu đủ, ngày đêm không rời tay?”
Từ một cậu bé mê âm nhạc, rồi theo học tại Trường Thiếu sinh quân và trở thành văn công của Sư đoàn 320, Lê Hàm đã bước vào con đường nghệ thuật chuyên nghiệp khi theo học tại Trường Âm nhạc Việt Nam (1955 – 1961). Sau đó, ông không ngừng mang tiếng hát phục vụ chiến sĩ ở bờ Bắc sông Bến Hải, cùng với cuộc cách mạng, con đường âm nhạc của ông cũng “trẩy hội” theo những chặng đường đi qua.
Ông từng biểu diễn ở các trận địa pháo, trên những chiến trường vừa im tiếng súng, và đôi khi, bài hát ông vừa ngân lên đã bị cắt ngang bởi tiếng bom đạn. Nhà thơ Phạm Thùy Vinh từng nói: “Chính những tháng ngày ấy đã nuôi dưỡng trong ông những cảm xúc sâu thẳm: yêu thương, căm giận, kiêu hãnh và tự hào đến tận cùng.”
Những nhạc phẩm nổi tiếng như *Chiến công Hà Tĩnh vẻ vang*, *Những người chiến sĩ bến phà*, *Gái sông La* đã ra đời trong những hoàn cảnh đầy gian khổ ấy.
### Tình yêu xứ Nghệ
Sau quãng thời gian hoạt động ở Vĩnh Linh, năm 1964, nhạc sĩ Lê Hàm được điều ra công tác tại Trường Nhạc họa Trung ương. Tuy nhiên, ông đã chọn trở về quê hương Nghệ An để tiếp tục sáng tác. Nhà xuất bản Âm Nhạc từng nhận xét về ông trong tuyển tập ca khúc rằng:
“Có những nhạc sĩ gắn liền tên tuổi với quê hương mình, họ viết nên những giai điệu gần gũi, đậm đà phong vị của chính nơi chôn nhau cắt rốn. Lê Hàm là một người như thế.”
Trong suốt sự nghiệp, ông đã sáng tác hơn 200 ca khúc, trong đó phần lớn là về mảnh đất Nghệ An. Năm 1968, ca khúc *Gái sông La* thấm đẫm dân ca ví dặm đã vang lên trên Đài Tiếng nói Việt Nam, chiếm trọn tình yêu mến của khán giả khắp cả nước với những lời ca đầy tình cảm:
“Dòng nước sông La vẫn xanh trong hiền hòa
Như gái Lam Hồng hiền hậu thủy chung
Đẹp lắm ai ơi gái sông La, Hồng Lĩnh
Xô Viết quê mình gái nỏ kém chi trai.”
Bên cạnh *Gái sông La*, nhạc sĩ Lê Hàm còn có những ca khúc nổi tiếng như *Người mẹ làng Sen*, *Vinh – thành phố bình minh*, trong đó, ca khúc *Vinh – thành phố bình minh* được nhiều người yêu mến, thậm chí được xem như “Vinh ca”.
Ngoài sáng tác, ông còn cống hiến cho việc nghiên cứu dân ca Nghệ Tĩnh, nhận được giải thưởng của Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam năm 1965. Với những đóng góp lớn lao cho nền âm nhạc nước nhà, nhạc sĩ Lê Hàm đã được trao nhiều danh hiệu cao quý như Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng nhất và nhiều huy chương danh giá khác.
Năm 2022, ông được vinh danh với Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật cho chùm tác phẩm âm nhạc: *Người mẹ Làng Sen*, *Gái sông La*, *Việt Nam trong trái tim ta*.
Nhạc sĩ Lê Hàm đã ra đi, nhưng những ca khúc của ông vẫn sống mãi trong lòng người yêu nhạc, là niềm tự hào của mảnh đất xứ Nghệ thân thương.